İttihatçı zihin, Abdülhamid’in zihnini hasım bilen bir zihindi.
Batı’dan beslenen bir zihindi.
Osmanlı’ya Batı’nın kavramlarıyla bakıyordu.
Batı’nın sosyolojisini esas alıyordu.
İslami kavramların içini de Batı’nın kavramlarıyla dolduruyordu.
İttihatçı zihnin meşrutiyetten, hürriyetten ve müsavattan anladığı şey bütünüyle Batı’nın mazrufu ve tecrübesiydi.
İttihatçı zihnin arka planını ve asıl amacını anlamayan dönemin kimi İslamcı âlim ve yazarın “Abdülhamid despotizmi” üzerinden İttihatçılara verdiği destek manidardır.
Onların cürmü büyüktü.
“İstibdat”a karşı çıkarken farkında olmadan asıl daha ısırıcı olan “modern istibdat”ı özünde barındıran o ittihatçı zihnin taşıyıcı aktörleri oluyorlardı.
İttihatçı zihnin kelimelerine ve kavramlarına kendilerince İslami bir içerik yükleyerek o ittihatçı zihnin Müslüman millet nezdinde kabulüne katkı sağlıyorlardı.
Sonuç malum.
O ittihatçı zihin Abdülhamid’i hal’ ettikten sonra daha koyu bir istibdat